ο Λόρκα, το ντουέντε και η Amy Winehouse

Ως συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης για τις προκλήσεις και την ανάπτυξη ή τις κρίσεις και τις απαντήσεις που δίνουμε, θα γίνει μια αναφορά στα κίνητρα της καλλιτεχνικής δράσης και κάποιες σχετικές αναφορές του Λόρκα.  

Υπάρχει ένα κείμενο του Λόρκα που μιλά για το τι είναι το ντουέντε(το έχω βάλει σε μια προηγούμενη ανάρτηση), εξηγώντας με μεγάλη παραστατικότητα τις τρεις κατηγορίες, κατά τη γνώμη του, των καλλιτεχνών και τι είναι αυτό που τους κινεί. Η μία κατηγορία είναι αυτοί που εμπνέονται όπως λέει από τον Άγγελο που καθοδηγεί και προικίζει με δώρα, που σκορπίζει τη χάρη του κι ο άνθρωπος, χωρίς καµιά σχεδόν προσπάθεια δηµιουργεί, αγαπιέται, χορεύει. Η άλλη είναι αυτοί που εμπνέονται από τη Μούσα που τους ενθαρρύνει και καµιά φορά τους καταβροχθίζει. Στηρίζεται όμως πολύ στη λογική που συχνά είναι εχθρός της τέχνης γιατί μιμείται πολύ, υψώνοντας τον ποιητή σ' ένα θρόνο στημένο σε κοφτερές και απότομες άκρες, κάνοντας τον να ξεχνάει πως ξαφνικά, εκεί που κάθεται, μπορεί να τον κατασπαράξουν. Η αληθινή όμως μάχη, όπως λέει είναι το ντουέντε.

 Το ντουέντε δεν έρχεται από πουθενά, βγαίνει από τα κατάβαθα της ύπαρξης και πρέπει να διώξεις τον Άγγελο και τη Μούσα, μαζί και τον φόβο, για να εκφραστεί. Στη σκέψη, στον ήχο και στην κίνηση, το ντουέντε σπρώχνει τον δηµιουργό σε µιαν αντρίκεια, τίµια πάλη στο χείλος του πηγαδιού. Το ντουέντε πληγώνει, και στο γιάτρεµα αυτής της πληγής που ποτέ δεν κλείνει, βρίσκεται για τον Λόρκα η ρίζα ό,τι πρωτόγνωρου και θαυµαστού κρύβει το έργο του ανθρώπου. Αναφέρεται στους µεγάλους καλλιτέχνες της Βόρειας Ισπανίας, που είτε χορεύουν, είτε παίζουν κιθάρα, είτε τραγουδούν, ξέρουν καλά πως χωρίς τον ερχοµό του ντουέντε δεν υπάρχει αληθινή συγκίνηση. Μπορούν αν θέλουν να ξεγελάσουν ένα ολόκληρο ακροατήριο δίνοντας την εντύπωση πως φλέγονται από ντουέντε, όπως καθηµερινά γελιόµαστε από ζωγράφους, συγγραφείς και καλλιτεχνικά ρεύµατα χωρίς ίχνος ντουέντε αλλά τελικά γίνονται αντιληπτοί.

Στις τέχνες, που αποτελoύν ένα πεδίο έκφρασης και μετάδοσης κυρίως συναισθημάτων, τα κίνητρα για την καλλιτεχνική δημιουργία, δηλαδή οι προκλήσεις και οι απαντήσεις που θα δοθούν, επειδή ακριβώς αφορούν κυρίως τα συναισθήματα και την έκφραση τους, είναι συνήθως πιο επώδυνες.

Πολλές προσωπικότητες στις τέχνες, με πιο έντονο ίσως το φαινόμενο στη μουσική αλλά όχι μόνο σ' αυτήν, ήταν άτομα με πολύ έντονο συναισθηματικό φορτίο, χωρίς να έχει σημασία εδώ το ποια ήταν η αιτία αλλά το γεγονός ότι βίωναν με έντονο τρόπο συναισθηματικές καταστάσεις που τις θεωρούσαν ιδιαίτερα επώδυνες και αδιέξοδες, τους ανάγκασε σε μια αναζήτηση διεξόδων που υπό ομαλές συνθήκες δεν θα αναζητούσαν. (Στην μουσική είχαμε πολλά ρεύματα που δημιουργήθηκαν απο ομάδες ανθρώπων που ζούσαν στο κοινωνικό περιθώριο με έντονα συναισθηματικά βιώματα, λόγω των δύσκολων συνθηκών της ζωής τους. Τα φλαμένκο στην Ισπανία, τα ρεμπέτικα στην Ελλάδα, τα φάντος στην Πορτογαλία, οι τσιγγάνοι με τα βιολιά τους, η Μαύρη μουσική στην Αμερική και πολλά άλλα. Αν και τα γνήσια ταλέντα και εδώ είναι λίγα και οι περισσότεροι προσπαθούν στην ουσία να μιμηθούν το στυλ).

Σε αρκετούς αυτή η αναζήτηση παίρνει αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα. Σε λιγότερους αυτό οδήγησε σε δρόμους αυθεντικής και υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικής έκφρασης.

Η υψηλή δημιουργία σε αυτές τις περιπτώσεις προϋποθέτει, όπως και σε όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις, ένα αρχικό υπόβαθρο και εύρος δυνατοτήτων που κάνει δυνατή την κατάκτηση νέων δρόμων έκφρασης. Η καλλιτεχνική δημιουργία λειτουργεί σ' αυτές τις περιπτώσεις με κάποιο τρόπο και θεραπευτικά, κάτι σαν εξορκισμός του κακού ή σαν απόδειξη της αξίας του εαυτού. Κάποιοι μπαίνουν σε μια αυτοκαταστροφική πορεία που ξέρουνε το τέλος της. Η Amy Winehouse που πέθανε πρόσφατα από τα ναρκωτικά, ήταν ένα κορίτσι με φανταστική φωνή, ταλέντο και δυνατότητες, που κάηκε γρήγορα στα 27 της χρόνια, παλεύοντας σε έναν αυτοκαταστροφικό δρόμο που ήξερε το τέλος του, όπως παλιότερα η Janis Joplin, με την οποία είχαν νομίζω αρκετά κοινά χαρακτηριστικά ή και ο Jimi Hendrix, χωρίς να τους συγκρίνουμε αλλά για τον ανάλογο δρόμο τους.

Σ' αυτές τις περιπτώσεις η πρόκληση που είναι το ξεπέρασμα προσωπικών αδιεξόδων, πραγματικών ή φανταστικών, οδηγεί στην καταστροφή, δίνοντας όμως σαν αντάλλαγμα καλλιτεχνική δημιουργία που αφήνει το αποτύπωμά της. Είναι ένα πέρασμα μέσα από την κόλαση. Μια διάλυση του εαυτού που δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορέσει να ξαναμαζέψει τα κομμάτια του.
 Δεν αποτελεί όμως ένα τίμημα που αν το πληρώσεις θα γίνεις Janis Joplin ή Jimi Hendrix. Θέλει πολλά περισσότερα και είναι και θέμα τύχης ή συγκυρίας. “Βγαίνει” σε ελάχιστους αν και ούτε οι ίδιοι είναι σίγουρο ότι θα θέλανε να είναι στη θέση τους.

                                                                                    Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ